Genel anlamda travma sonrası stres bozukluğu, anksiyete bozukluğu, depresypn, fobilerde etkili ve hızlı bir sonuç veren terapi yaklaşımıdır. Geçmişte ya da halihazırda yaşanıyor olan travmaların etkilerini azaltarak ve yeniden yapılandırarak problemlerin tedavisinde kullanılır. Hipnotik bir süreç değildir aksine kişi bu travmatik anıları çalışırken bilinçli ve kendindedir. Her yaş grubuna uygulanabilmektedir.
EMDR NEDİR?
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) veya Türkçe adı ile “Göz Hareketleri İle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme Terapisi” bireylerin kötü, rahatsız edici yaşam deneyimlerinin sonucunda ortaya çıkmış olan rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan psikoterapi yöntemidir.
Rahatsız edici deneyimlerin ardı sıra boy gösteren duygusal, düşünsel ve davranışsal problemlerin çözümlenmesinde son derece etkili bir terapi yöntemi olan EMDR terapi, bireylerin gözleri sağa ve sola hareket ettirmesi sonucunda beynin iki yarım küresinin uyarılmasını temel almaktadır. Göz hareketleriyle iki yarım kürenin uyarılması sonucunda bireylerdeki rahatsızlık veren duygu, düşünce ve davranış şekilleri üzerine yoğunlaşmak mümkün olmaktadır. EMDR terapi ile rahatsızlıkların, sorun yaratan duygu, düşünce ve davranışların üzerine çalışılması ve ortadan kaldırılması mümkündür.
EMDR, zihinde yer edinmiş olan kötü anıların, yaşanmışlıklara ait bilgilerin yeniden işlenebilmesine imkan tanımaktadır. Böylece bireylerdeki kötü ve rahatsızlık verici anıların ne olduğu saptanarak, bu anıların yol açtığı rahatsızlıkların ne olduğu, neden olduğu tespit edilebilmekte ve bilgiler yeniden işlenerek kötü anıların yarattığı stres ve olumsuz duygulanımın değiştirilmesi mümkün olmaktadır. EMDR terapide, bireylerin sahip olduğu rahatsızlıkların, sorunlu duyguların ve düşüncelerin, geçmişte yaşanan kötü anılardan kaynaklandığını savunulmakta ve bu anıların değiştirilmesi ile rahatsızlıkların giderilebileceğini belirtilmektedir.
EMDR TERAPİNİN TEMELİ NEDİR?
EMDR terapinin nasıl işlediğini anlayabilmek için öncelikle EMDR terapinin temelini oluşturan “Adaptif Bilgi İşleme” modeline göre beyinde bilgilerin nasıl işlendiği ve depolandığını kavramak gerekmektedir. Bu modele göre bireylerin yaşadığı her yeni deneyimde beyin bilgiyi işleyerek kullanılabilecek hale getirmektedir. Bu deneyimlerle beyne giriş yapan duygu, düşünce, ses, koku gibi bilgiler beyinde işlenmekte ve anı ağlarına bağlanarak beyin içerisinde bütünleşmektedir. Böylece bu deneyimlerle ilgili öğrenme gerçekleşmektedir. Beyinde işlevsel hale getirilen ve öğrenilen bilgiler, gelecekte herhangi bir zamanda kullanılmak üzere beyinde depolanmaktadır.
Adaptif Bilgi İşleme Modeline göre, bireylerin yaşadığı travmatik olaylar sonucu beyinde bilgi işleme süreci sekteye uğramaktadır. Travmatik deneyimler sonucunda elde edilen bilgiler beyinde işlenerek kullanılır hale getirilemez ve beyin içerisindeki anı ağlarına dahil edilemez. Bu bilgiler anı ağlarına bağlanamadığı ve anlamlandırılamadığı için sağlıklı bir öğrenme gerçekleştirilemez. Travmatik deneyimlere ait bilgiler duygu, düşünce, ses, koku, duyum halinde ilk alındığı şekliyle depolanmış olur. Bu da sağlıksız sonuçlar ortaya çıkararak, psikolojik problemlere yol açabilmektedir. Travmatik olaylardan edinilen ve ilk günkü şekliyle korunan bilgiler, bireylerin yaşadığı bir durum ile tetiklenirse bireyler yaşadıkları kötü anı yeniden yaşamış gibi olurlar.
EMDR TERAPİSİ NASIL UYGULANIR?
EMDR terapi, danışanların bilinci açıkken uygulanan bir terapi yöntemidir. Terapi sürecindeki ilk aşama bireylerin olumsuz izler taşıyan bir anıyı zihninde canlandırması ve çift yönlü uyaran verilmesidir. Bu uyaranlar, gözleri sağa sola hareket ettirerek, kulaklıkla ses verilerek, danışanların ellerine titreşim verilerek ya da dokunma şeklinde gönderilmektedir. Zihinde canlandırılan anı ve verilen uyaranlarla birlikte bireylerin hangi duyguları hissettiği üzerine yoğunlaşılır. Bu aşamadan sonraki adım, anıların yeniden işlenerek yerine olumlu bilgilerin konulmasıdır. Böylece bireylerin rahatsızlıkları tedavi edilmiş olur ve gelecekte bu rahatsızlıklar ile ilgi sorun yaşamaları engellenir.
EMDR TERAPİ AŞAMALARI
EMDR terapi belirli aşamalardan oluşmaktadır. Bunlar danışan geçmişinin sorgulanması, terapiye hazırlık aşaması, değerlendirme aşaması, duyarsızlaştırma, yerleştirme aşaması, beden tarama, kapanış ve yeniden değerlendirmedir.
Danışan Geçmişinin Sorgulanması: Terapinin ilk aşaması olan danışan geçmişinin sorgulanmasında, danışanların sorunlarının kaynağı ve terapi sürecinin ardından gelecek hedefler belirlenmekte ve terapist tarafından bir terapi planı oluşturulmaktadır.
Hazırlık: Danışanların terapi hakkında bilgilendirildikleri aşamadır ve bu aşamada danışana terapi aşamaları aktarılır.
Değerlendirme: Değerlendirme aşamasında, terapist danışanın hedef anısı ile ilgili inançlarını ve hislerini belirlemek ve bu anıyı pozitife çevirme konusundaki arzusunu anlamaya çalışır.
Duyarsızlaştırma: Bu aşamada ilk olarak danışan travmatik anısı üzerine yoğunlaşır ve o anı ile ilgili duygu ve düşüncelerini dile getirir. Daha sonrasında ise danışan bu anının zihnine ve bedenine ne yaptığının farkındalığının kazandırılması ve zihnini serbest bırakması amaçlanır. Tüm bunlar olurken terapist parmağı danışanın hareketlerini kontrol eder, danışan ise gözleriyle terapisti takip eder. Böylece zihnin her iki yarım küresinin harekete geçmesi sağlanır.
Duyarsızlaştırma aşamasına kadar olan işlemler anıların kişi üzerindeki etkisi hafifleyinceye ve anı ile ilgili daha pozitif düşünceler ortaya çıkana kadar aynı şekilde devam eder. Danışan bu seanslarda terapist tarafından yönlendirilir, terapist burada yol gösterici konumdadır. Terapi süreci bundan sonra yeniden yapılandırma aşamaları ile devam eder.
Yerleştirme: Danışanların anılar üzerinde oluşan pozitif düşüncelerinin, inançlarının pekişmesi amacıyla yerleştirme çalışması uygulanır.
Beden Tarama: Beden taranmasında, danışanın terapi süreci devam ederken anı ile ilgili rahatsızlık duyduğu bir şey olup olmadığını kontrol etmek amaçlanır.
Kapanış: Bu aşamada terapist terapi süreci ile ilgili geri bildirim verir. Danışanın rahatlayabilmesi için bazı teknikler üzerinde durulur ve uygulanır. Terapist danışana tedavi sürecinin ardından neler olabileceğini açıklar ve olabilecek tepkileri ile ilgili notlar alarak geri bildirim vermesini ister.
Yeniden Değerlendirme: Yeniden değerlendirme tedavi sürecinin amacına ulaşıp ulaşmadığını kontrol etmek amacı ile uygulanmaktadır. Terapist danışandan aldığı notları ile ilgili geri bildirim vermesini ister ve bunlar değerlendirilir. Değerlendirme sürecinin ardından olumsuz sonuçlar ortaya çıkmaya devam ediyorsa terapiye devam edilir. Olumlu sonuçlar elde edilmişse başka anılar üzerinde çalışılmaya devam edilir.
EMDR TERAPİ KİMLERE UYGULANIR?
EMDR terapi, yaş ve cinsiyet gibi demografik özelliklerden bağımsız bir şekilde her birey için uygun bir terapi yöntemidir.
EMDR terapi, pek çok psikolojik ve psikosomatik rahatsızlığın tedavisinde kullanılabilmektedir. Bu rahatsızlıklar şöyledir;
Kaygı bozuklukları
Fobiler
Taciz, tecavüz, ölüm, işkence, kaza gibi olaylar sonucunda yaşanan stres bozukluğu
Depresyon
Cinsel işlev bozukluğu
Yeme bozukluğu
Uyku bozukluğu
Fibromiyalji
Migren
Kronik ağrılar
Performans kaygısı
Stres
Uzman Klinik Psikolog
Kerim Baydar