Kimlik duygusu, benliğin bütünleştirme yetisinin artarak kişiliğe yerleşmesidir. Evvelinde çekirdek durumunda var olan kimlik duygusu ile bu dönemde gelişen ve toplumsal anlam yüklenen kimlik ve buna bağlı olan güven duygusunun bütünleştiği dönemdir. Kimlik duygusu cinsel, toplumsal ve mesleki özellikleri barındırır. Genç cinsel yeterlik ve gücünü, toplumsal ve arkadaşlıklarındaki rollerini tanımlar, mesleki kimlik kazanabilmesi için gerekli şeyleri yapar. Gencin kendi yapısını ve yeterliğini gerçekçi kabullenişi ile kimlik duygusu olgunlaşır. Kimlik duygusunda birey değerlerini, özdeşimlerini gözden geçirir. Yeniden değerlendirilen bu değerlerin bazıları kabul edilerek benliğe dahil edilirken bazıları ise dışarıda bırakılır. Eski değerler ile yeni değerlerin karşılaştırıldığı, mesleki, cinsel ve sosyal kimliğin tanınarak oturtulmaya çalışıldığı sırada yoğun çaba harcanır. Bu döneme kimlik dönemeci adı verilir. Kimlik dönemeci, kişinin toplumsal yerini, mesleki konumunu, cinsel yapısını tanımaya ve yerine oturtmaya çalıştığı bir dönemdir. Bu yoğun çaba kimlik bocalamasını meydana getirir. Kendi kimlik duygusunu kazanabilmek için, ergenlik döneminde verilen bu mücadele normal olarak kabul edilir. Kimi birey bu mücadeleyi sessiz, kimi ise fırtınalı olmak üzere hemen her genç bu bocalamaya maruz kalmaktadır. Bu mücadele esnasında ebeveyniyle, toplumla ve onların genel geçer kaideleriyle çatışmalar yaşayabilir. Bu çatışmalar bazen yoğun ve yıpratıcı, bazen ise daha hafif geçer. Kimlik dönemeci döneminde bu yaşam dönemi görevini yerine getirmekte güçlük çeken bireylerin erişkinlik dünyasına sağlıklı katılması daha da güçleşecektir. Kimlik duygusu benliğin bütünleşmesinin temelidir.
KİMLİK KARMAŞASI
Erikson, ergenlik döneminin çocukluk ve erişkinlik dönemi arasında bir geçiş dönemi olduğunu ve bu dönemde kimlik kaznımının yaşam dönemi görevi olduğunu ifade eder. Kimlik bocalaması farklı yoğunlukta ve özelliklerle yaşanır. Kimlik dönemecinde kriz yaşanması kimlik ise karmaşasıdır. Bazı gençlerde kimlik bunalımı ağırlaşır, uyum bozulur. Böylelikle artık söz konusu kimlik karmaşasıdır. Bir türlü atlatılamayan bir belirsizlik ve çalkantılılık hali süregider ve ergen gerçek bir karar veremez, seçim yapamaz. Süregelen bu belirsizlik mesleki kimlikten cinsel kimliğe değin uzanır. Öte yandan anne, baba, toplumun ve dahi kendisinin bile beklentilerine ters giden davranışlar içerisinde bulur kendini. Belki de en zor olan başkaları gibi olmaktan ve başkalarından nefret eden genç kim olmak istediği sorusunun da yanıtını bulamaz. Haliyle bu kimlik karmaşası farklı ruhsal sorunlara yol açar. Sağlıklı çözüm, karmaşadaki gencin uygun danışma ve sağaltım ile iyileşmesi ve kimliğini bütünleştirerek tamamlamasıdır.
“Ergenlik döneminde olur” diyerek bir uzmana gösterilmekten imtina edilen ya da aileleri tarafından fark edilip ehemmiyet verilmeyen kimlik karmaşaları farklı şekillerle sonlanır. Bu senaryoda ergen, toplumun, ailesinin ve kendisinin istediği gibi olamayacağı inancıyla tam tersi bir kimliği benimseyebilir.